Thử Viết Tin Bằng Tiếng Anh

Có lẽ “tin tức” (news) là “món ăn” không thể thiếu mỗi ngày cho bất cứ ai. Nhiều chị em thì “thu phát” tin nóng hổi qua buôn (whole sale)… dưa lê, có khối anh lại “bán lẻ” (retail) cho nhau tin “giật gân” qua các bữa nhậu… Có tin làm chúng ta “ngất ngây” như… con gà tây, như đội bóng đá nam của Việt Nam đã vô địch giải bóng đá Đông Nam Á năm 2008 (Cúp Suzuki chứ không phải SEA Games). Có tin lại làm ta “hết hồn” như “trứng giả” hay ăn bưởi bị… ung thư (để cho nhiều người bán trứng và buôn bưởi điêu đứng), rồi lại cải chính là loại bưởi ấy ở… bên Tây, và chưa thấy trứng giả vì… chưa ai làm giả được trứng để ăn.

Nên viết tin như thế nào?

Ngôn ngữ báo chí có “đơn giản” như một số người quan niệm là chỉ đơn thuần đưa tin tức, sự kiện hàng ngày hay không? Nếu nghĩ về tác dụng hay “hậu quả” của tin tức qua những ví dụ nêu trên, sẽ thấy tác động của thông tin nói chung và ngôn ngữ báo chí (tin tức) đến môi trường “tinh thần” và của cải vật chất của xã hội “khủng khiếp” như thế nào.

Không bàn đến nguyên tắc và công thức “kinh điển” hay hiện đại về cách viết tin được dạy trong các trường đại học chuyên ngành, người viết chỉ muốn, qua thực tế đã làm, nêu một vài gợi ý khi viết tin.

Ý định của người viết đã được thể hiện rõ chưa? Nghe có vẻ đơn giản nhưng trên thực tế có những tin khi đọc không hiểu tác giả muốn viết gì. Đó là vì khi “vào cuộc”, có tác giả đã “hào phóng”, đưa quá nhiều thông tin mà không nhớ rằng mọi sự đều ít nhiều thể hiện qua so sánh nên đã làm cho tin chính cần đưa trở nên mờ nhạt hoặc mất cân đối.

Viết như vậy đã đơn giản và dễ hiểu chưa? Tùy theo đối tượng mà đưa tin cho phù hợp, tránh dùng từ cổ, đa nghĩa hoặc khó hiểu.

Viết như vậy đã ngắn gọn chưa? Ngắn gọn rất quan trọng, vì dường như bây giờ ai cũng cảm thấy thiếu thời gian nên không thích đọc tin quá dài.

Tin dưới đây rõ ý, đơn giản, dễ hiểu và ngắn gọn:

Mv Al Khaliq released (tàu Al Khaliq đã được thả)

On 9 February 2010, the Panama flagged bulk carrier m.v. Al Khaliq was released.

The m.v. Al Khaliq and its crew of 26 had been hijacked 22 of October 2009, 180 nautical miles west of the Seychelles. The marine tug Alpha Pina from the owner is providing supplies to the ship. No help is requested from EU NAVFOR.

(Source: EU NAVFOR - Bimco online, 16 Feb 2010)

Phần mở đầu đã hấp dẫn chưa? (một tin thường có 3 phần là mở đầu, phát triển và kết luận)

Phần mở đầu – “mồi nhử”, nói thế có vẻ là “câu khách” nhưng thực tế, nhiều người có đọc tiếp tin hay không là ở phần này. Họ không thể cứ xem mãi mà chưa biết tác giả định nói gì. Dễ nhất và cũng cuốn hút người đọc là đi thẳng vào vấn đề. Không nên đưa quá nhiều chi tiết vào phần mở đầu, vì đây chỉ là phần để người xem thấy mà “thèm”… xem tiếp. Ví dụ:

Vietnam receives its largest vessel to date (Cảng Việt Nam đón tàu lớn nhất từ trước đến nay)

Vietnam has received its largest vessel to date, with the docking of the 352-metre-long container vessel ‘Albert Maersk’, at the SP-PSA International Port in South Vietnam.

According to a statement from the port, handling the ‘Albert Maersk’ would provide a major stimulus to the maritime economy. In order to receive the ‘Albert Maersk’ the port was required to dredge the seabed; however, amidst the backdrop of an impending surge in exports arising from the Free Trade Agreements Hanoi has signed with various nations, the ‘Albert Maersk’s docking constitutes a significant milestone in eventual cargo mobility. ‘Albert Maersk’s’ arrival follows that of the 345-metre, 2,600-passenger ‘Queen Mary II’ cruise ship from Cunard Line on February 10. (Source: Baird online, 16 Feb 2010)

Đưa tin chính xác như thế nào?

Một nửa sự thật không còn là sự thật. “Chính xác” về những tin gốc (origin) phải là tuyệt đối. Ví dụ, tin về “trứng giả” nêu trên; ngày giờ xảy ra sự việc, chức vụ của quan khách… Tuy vậy, có tin lại không cần (và nhiều khi không thể) chính xác, ví dụ, dân số một nước chỉ là “vào khoảng”, vì khó mà “chầu” ở tất cả các nhà hộ sinh, bệnh viện để đếm số trẻ “đến” và người “ra đi” để đưa tin.

Thông tin cơ bản hay còn gọi là thông tin “lõi” (background) là gì?

Trong một số loại tin, nên có thông tin cơ bản, là loại thông tin giúp người đọc hiểu được nguyên nhân, lịch sử của vấn đề được nêu ra và đặt ở phần cuối của một tin.

Làm thế nào để tin được khách quan và đáng tin cậy hơn?

Viết theo ý mình cũng được nhưng chưa “đáng tin” bằng có thêm ý kiến, trích dẫn của một nhân vật, chuyên gia nổi tiếng, sách báo, tài liệu… nào đó (Điểm này khác với viết văn, vì nhà văn thường nhận định sự việc theo quan điểm chủ quan). Nhà báo đưa tin, nếu nhận định vấn đề, đánh giá sự kiện thông qua ý kiến của các chuyên gia hay những người trực tiếp tham gia vào vụ việc, thì bài báo có “sức nặng” và tính thuyết phục cao hơn.

Tin dưới đây có trích dẫn đánh giá của “Global Ports” - Cơ quan của Anh quốc theo dõi sự cố ùn tàu để tăng tính khách quan và đáng tin cậy:
Congestion set to worsen at Australian ports

Congestion at Australian ports is expected to get worse within these two weeks with the arrival of a further 153 vessels arriving, adding to the queue of 181 Capesize, Panamax and Handymax ships anchored off the country’s main coal and iron ore ports.

According to Global Ports, UK, which tracks delays, Hay Point Port in Queensland has been reopened for loading after a berth as recently damaged.(…) (Source: Baird online, 18 Feb 2010) (Ùn tàu tại các cảng của Úc thêm nghiêm trọng trong 2 tuần nay do có thêm 153 tàu mới đến (…) đang neo chờ tại các cảng quặng và than chính của nước này)...

Trên đây chỉ là vài gợi ý. Các bạn có thể sáng tạo và thay đổi cho phù hợp với từng tin cụ thể. Trước khi dừng bút, xin nêu một tin đăng trên tạp chí “Asia Pacific Shipping” của Australia (nay đổi tên là “Ships and Shipping”), số ra tháng 11/2005, do cộng tác viên tại Việt Nam (Ngô Khắc Lễ) đưa tin, để bạn đọc tham khảo: “New Vietnamese Maritime Code encourages foreign investment

The new Vietnamese Maritime Code, passed on June 14, will take effect from the 1st January 2006.

Among other things, the new Code provides for maritime development policies in Vietnam, saying, “The State gives priority to the development of seaport infrastructure to serve the socio-economic development of the whole country or inter-regions; enhancing the transport capacity of Vietnam sea-going ship fleet and transfer the application of advanced maritime sciences and technologies,” and also, ”The State has policies to encourage all organisations and individuals of Vietnam and foreign countries to invest in development of Vietnam sea-going ship fleet, seaport infrastructure and other maritime activities in Vietnam.”

(Ngoài tạp chí “giấy”, độc giả có thể đăng ký xem tin tức (miễn phí) về ngành Hàng hải thế giới của tạp chí nói trên tại www.bairdmaritime.com).

NGÔ KHẮC LỄ, Vietfracht